Wat is chromatische aberratie

Chromatische aberratie ontstaat bij het breken van licht in een lens: kleuren verschuiven ten opzichte van elkaar. Het bekendste voorbeeld van lichtbreking is waarschijnlijk een regenboog, waar de regendruppels de kleuren van het zonlicht ten opzichte van elkaar verschuiven.
In de praktijk komen we chromatische aberratie voornamelijk in de uiterste hoeken tegen van opnames met scherpe overgangen van donker naar licht. Hoe herken je chromatische aberratie? In het plaatje hiernaast zie je een extreem voorbeeld van chromatische aberratie, waar naast de takken lelijke magenta en blauwe vlekken zijn ontstaan.

Rode en blauwe vlekken

Laterale chromatische aberratie 

Als wit licht op de hoeken van een lens valt, dan verschuiven de kleuren ten opzicht van elkaar. In het plaatje hiernaast, afkomstig van de uitleg van chromatische aberratie op Wikipedia, zie je hoe blauw verschuift ten opzichte van rood. Dit is de verklaring van de rode en blauwe vlekken (cyaan en magenta vlekken) in het plaatje van boomtakken tegen een witte lucht. De takken van de bomen vertonen aan de linkerkant een rode rand en aan de rechterkant een blauwe rand. Dit heet “Laterale chromatische aberratie” (in het Engels ook vaak aangeduid met “red / cyan fringe”). 

Een uitgebreidere uitleg van chromatische aberratie vind je hier. Voor fotografen volstaat het om het verschijnsel te herkennen en te corrigeren, want deze vorm van chromatische aberratie is te verhelpen. Photoshop en Lightroom bieden de mogelijkheid om voor chromatische aberratie te corrigeren.

Groene en Rode vlekken = Kleur Bokeh

Secondaire longitudinale chromatische aberratie

Dit is een zeldzamere vorm van cromatische aberratie. Het levert een groene kleurzweem op van onscherpe onderwerpen die dichterbij liggen dan het punt waarop is scherp gesteld en een paarse kleur bij onderwerpen die achter het punt liggen waarop is scherp  gesteld. Alle lenzen kunnen last hebben van dit verschijnsel, maar in het algemeen geldt dat snelle lenzen (met een grotere opnening dan diafragma 2.8) gevoeliger zijn voor kleur bokeh. In de macro opname hiernaast vertonen de antennes op de kop van een vlinder een groene kleurzweem en een magenta kleurzweem. Klik hier voor een ander  praktijkvoorbeeld van secondaire longitudinale chromatische aberratie, die we tegenkwamen tijdens onze testen. Deze vorm van chromatische aberratie is over het hele beeld te zien en is niet achteraf te corrigeren met de chromatische aberratie correctie in Photoshop en Lightroom. Diafragmeren helpt wel tegen dit verschijnsel.

Paarse vlekken = Blooming

Meestal geen chromatische aberratie

Er bestaat nog een andere vorm van chromatische aberratie, die te herkennen is aan paarse vlekken. Maar een verschijnsel dat we veel vaker tegenkomen in de praktijk- en dat vaak voor chromatische aberratie wordt aangezien –  is blooming. Dit zijn paarse vlekken die ontstaan bij overbelichting van individuele pixesl op de sensor. De pixel stroomt als het ware over, zoals bij een volle emmer met water, waardoor er in de naburige pixels paarse (rood + blauw) vlekken ontstaan. CCD sensoren (die in de meeste compactcamera’s zitten) zijn gevoeliger voor blooming dan CMOS sensoren (die in de meeste camera’s met verwisselbare lenzen worden toegepast). Je ziet dit verschijnsel dan ook vaker bij foto’s die zijn gemaakt met een compactcamera, dan foto’s die zijn gemaakt met een spiegelreflexcamera.