De Zeiss Batis 25mm f/2 heeft zowel een diameter als een lengte van ongeveer 8 cm, weegt iets meer dan 3 ons, biedt een grote diagonale beeldhoek van 82 graden en koppelt die aan hoge lichtsterkte. Dat maakt de Batis 25mm f/2 een droompartner voor elke camera uit de Sony A7 serie. De camera’s uit de Sony A7 serie zijn kleiner en lichter dan spiegelreflexcamera’s met een volformaat sensor. Daar kies je dan ook liefst een qua omvang en beeldkwaliteit passende lens bij. De Sony FE 24-70 mm f/2.8 G Master biedt een iets grotere beeldhoek en levert op een Sony A7R II sublieme beeldkwaliteit. Maar dan moet je wel het extra gewicht van deze indrukwekkende lens (886 gram) er op de koop bij toe nemen. De Sony FE24-70mm f/4 is compacter en lichter, maar minder lichtsterk en haalt wat scherpte betreft in de hoeken niet alles wat je uit de Sony A7 sensoren zou kunnen halen. Misschien kan dat wel wel met een Zeiss Batis 25 mm f/2? Met name de Sony A7S II (video en low-light fotografie) en de Sony A7R II (megapixel monster voor studio-, landschap- of straatfotografie) vormen unieke combinaties met de Zeiss Batis 25mm f/2. De goede beeldstabilisatie in deze camera’s zorgt er voor dat je ook bij weinig licht en een lange sluitertijd nog razend scherpe opnames maakt met de Zeiss Batis 25mm f/2. We hebben de Batis 25mm f/2 getest met de Sony A7S II en de Sony A7R II. Binnenkort versijnt er ook een test van de Batis 25mm f/2 op APS-C.

Zeiss Batis 25mm f/2: sublieme beeldkwaliteit

Zeiss Batis & Sony A7R II @ f/2, 1/15 sec (handheld), 2500 ISO (edited RAW)

Bouw en autofocus

Het lensontwerp bevat 5 lenselementen gemaakt van speciale glassoorten en 4 dubbelzijdig asferische lenselementen. Het Distagon ontwerp, dat bestaat uit 10 lenzen in 8 groepen, is een opmerkelijke keuze voor een spiegelloze systeem camera. Want het Distagon ontwerp van Zeiss heeft, om de Nederlandstalige website van Zeiss te citeren “een lange achterwaartse focusdiepte” (vrij vertaald: “Nodal point” of: “Entrance pupil”). Dit retrofocus-ontwerp was bedacht voor spiegelreflex camera’s waarin, om ruimte te maken voor de spiegelkast, een lange achterwaartse focusdiepte noodzakelijk is. Door het Distagon ontwerp ook hier toe te passen, is de lengte van de Zeiss Batis f/2 ondanks de kortere brandpuntsafstand 2 cm langer dan de Sony FE 28 mm f/2. Deze 25mm Zeiss groothoek lens is zelfs bijna net zo lang als de Sony Zeiss FE 55 mm f/1.8 standaard lens, waarvan de brandpuntsafstand meer dan twee keer zo lang is.

Ik vermoed dat Zeiss, die de Batis serie speciaal heeft ontworpen voor spiegelloze Sony A7 systeem camera’s, ondanks het ontbreken van een spiegelmechanisme in de camera toch voor het Distagon ontwerp heeft gekozen om hoge optische prestaties in de hoeken te kunnen realiseren. De Sony A7 sensoren zijn namelijk voorzien van een beschermend filter van 2mm dik (“sensor stack”). Op het eerste gezicht lijkt het misschien vreemd, maar met een dun laagje glas in de buurt van de sensor moet je bij het lensontwerp al rekening houden. Voor gebruikers van een grote, lichtsterke telelens is dit waarschijnlijk geen nieuws. Dergelijke teletoeters hebben een filterlade, waarin je een glazen plaatje moet stoppen als je er geen filter in stopt. Doe je dat niet, dan worden de optische prestaties minder. De sensor stack op de Sony A7 reden is waarschijnlijk de reden waarom de prestaties van groothoek objectieven die je via een adapter op een Sony A7 camera gebruikt, tegenvallende scherpte in de hoeken laten zien. Een objectief met een grote Entrance Pupil, zoals de Sigma 18-35 mm f/1.8 Art doet het goed via een adapter op de Sony A7 serie, terwijl objectieven met een kleine entrance pupil (lees: lenzen ontworpen voor gebruik op een camera zonder een 2mm sensor stack voor de sensor, of: compacte groothoek objectieven) wat hoekscherpte betreft tegenvallen op een A7 camera.

Op de lens, die in een mooie doos wordt geleverd, staat dat die in Japan is gebouwd. De bouwkwaliteit is uitstekend, met een modern matzwart uiterlijk zonder enige opsmuk. Er zit geen enkele knop op het objectief. Op LensRentals staat een foto-serie die je binnenkant van de Zeis Batis laat zien. Om het lage gewicht te realiseren, is er mogelijk voor een kunststof lenshuis gekozen. Ik heb het niet kunnen achterhalen. En voor de bouwkwaliteit maakt het waarschijnlijk geen of weinig verschil of het nu metaal of kunststof is. De zonnekap is in ieder geval van kunststof. Dat is prettig als die onverhoopt een klap zou moeten opvangen als je per ongeluk de Batis zou stoten. Je kan de zonnekap omgekeerd op de lens bevestigen voor transport. Wat mij betreft had de markering die je helpt bij het plaatsen van het objectief (een klein blauw puntje) wel iets groter gemogen. Als je in het donker op de tast van objectief moet wisselen, is dat best mogelijk.

Focus en autofocus: klasse apart

Innovatie bij handmatig scherspstellen: scherpstelslag past zich aan op de scherpstelsnelheid.

Handmatig scherpstellen met de Zeiss Batis is een unieke ervaring. Want het maakt verschil of je snel aan de scherpstelring draait of juist heel langzaam. In het eerste geval hoef je maar een klein eindje aan de scherpstelring te draaien, waardoor je snel kan werken. In het tweede geval heb je een hele lange scherpstelslag, waardoor je nauwkeurig kan scherpstellen. Normaal gesproken heeft een lens of een scherpstelring met een kleine draaihoek, waarmee je snel scherp kan stellen maar waarbij het moeilijk is om heel precies de scherpstelafstand te kiezen. Of een objectief heeft een hele lange scherpstelslag, waar je heel nauwkeurig mee kan scherpstellen, maar waar je door de lange scherpstelslag minder snel kan werken. De rubber scherpstelring heeft geen reliëf, dus ik kan me voorstellen dat het lastiger scherpstellen is als de lens nat is, of als je handschoenen draagt.
De Zeiss Batis heeft een fly-by-wire mechanisme waarmee de Sony A7R II heel snel (in 0,2 seconde van oneindig naar 1,5 meter) automatisch scherp stelt. De AF doet zijn werk niet alleen snel, maar ook heel stil. Je kan nog net een tevreden knorretje horen als er scherp gesteld wordt. Hoe de AF zich gedraagt tijdens video heb ik niet gecheckt. Bij video kies ik liever voor focus peaking en handmatig scherpstellen.

Unieke primeur: objectief met een OLED scherm voor scherpstelafstand en scherptediepte

Zet je de camera aan, dan verschijnt er kort het woord Zeiss in een venster op de Zeiss Batis 25mm f/2. Daarna wordt de scherpstelafstand weergegeven, samen met de scherptediepte. Dat je deze gegevens goed af kan lezen, is een droom van menig fotograaf die gebruik maakt van de hyperfocale afstand om de maximum scherptediepte te creëren. Je kan dit naar keuze laten tonen in feet of in meters. Je bepaalt zelf of de Batis de informatie alleen toont bij handmatig scherpstellen, of zowel bij handmatig als automatisch scherpstellen. Je kan het display ook uitzetten, zodat er geen informatie wordt getoond. Bekijk bovenstaande video op het Youtube kanaal van Zeiss om te zien hoe dat werkt.
De OLED schaal van de Batis is veel makkelijker af te lezen dan de traditionele scherptediepteschaal die je op objectieven met een mechanische scherpstelring kan aantreffen. En dan denk nog niet eens aan fotograferen in het donker, waar het aflezen van een traditionele scherptediepte schaal onmogelijk wordt. Het is ook nauwkeuriger dan een traditionele scherptediepteschaal, bijvoorbeeld omdat de scherptediepte niet alleen afhangt van het objectief, maar ook van de grootte van de pixels op de sensor. Als je de scherptediepte uitrekent voor een 25mm lens op een Sony A7S II (12 megapixel volformaat sensor) of voor een Sony A7R II (43 megapixel volformaat sensor) maakt uit. De Zeiss Batis houdt er rekening mee: ik heb de lens op beide camera’s scherpgesteld op 20 cm. De in het OLED aangegeven scherptediepte verschilde. Om het op z’n Duits samen te vatten: Supertoll!
Geen enkel beeldscherm heeft het eeuwige leven, terwijl een objectief vaak decennia meegaat. Ik ben benieuwd of je het scherm kan vervangen tegen de tijd dat het OLED scherm het leven laat, of als blijkt dat het OLED scherm te donker is geworden. En wat dat kost. Ik verwacht dat, als zoiets al zou gebeuren, de meeste fotografen zich er bij neerleggen dat ze geen scherptediepte informatie meer hebben. Dat zijn we tenslotte gewend van de meeste andere moderne objectieven.

Beeldstabilisatie Zeiss Batis 25mm f/2

De Zeiss Batis 25mm f/2 heeft geen ingebouwde beeldstabilisatie. Als je dit objectief in de APS-C modus op een moderne Sony A7 camera gebruikt, kan je wel beeldstabilisatie toepassen. De Sony A7 II, A7S II en A7R II hebben effectieve ingebouwde beeldstabilisatie.

Scherp van hoek tot hoek

Wat scherpte betreft hoort de Zeiss Batis 25 mm f/2, mede dankzij de Sony A7 R II samen met de Sony 24-70mm f/2.8 G M en Sigma Art objectieven tot de allerbeste groothoek lenzen die we hebben getest.

De jpg bestanden rechtstreeks uit de camera en in Photoshop of Lightroom geconverteerde RAW bestanden tonen een opvallend gelijkmatige scherpte van hoek tot hoek. Bij volle opening is de centrum scherpte al hoog, maar bij f/4 wordt de hoogste centrumscherpte bereikt. Bij f/2 is de scherpte in de hoeken zichtbaar lager dan in het centrum, maar met 1 stop diafragmeren is dat verschil aanzienlijk kleiner. De Zeiss Batis 25mm f/2 laat over het traditionele werkgebied waar de meesten een groothoek gebruiken (f/2.8 – f11) een hele hoge detailscherpte en een hoog contrast over het hele beeld zien. Als je de muis over bovenstaande grafiek beweegt, zie je het verschil in scherpte van gelijktijdig in de camera opgeslagen jpg en RAW bestanden. De hoeken en de randen profiteren wat meer van verscherping dan het centrum, zo is te zien als je de MTF50 metingen van jpg bestanden vergelijkt met onverscherpte (buiten Photoshop en Lightroom om geconverteerde) RAW bestanden. Ik kan me goed voorstellen dat de MTF50 metingen in de hoeken – zeker bij volle opening – worden beïnvloed door lichtafval. Door vignettering zijn de hoeken donkerder en minder contrastrijk. Dat verschil wordt minder als je een RAW bestand met Photoshop of Lightroom converteert en de beelden zonder verscherping bekijkt. Dit zien we ook bij andere groothoek lenzen op een camera met een volformaat sensor en ik ben van plan om te onderzoeken hoe dat kan.

Zeiss Batis & Sony A7R II @ f/2, 1/15 sec (handheld), 2000 ISO (bewerkte RAW opname)

Weinig chromatische aberratie, overstraling.
Geen lichtafval of vervorming

De T* anti-reflectiecoating van Zeiss werkt heel goed, waardoor je onder normale omstandigheden geen last hebt van overstraling en nevenbeelden. Zeker niet als je de meegeleverde zonnekap gebruikt. Alleen als een hele felle lichtbron recht in beeld schijnt, kan je nevenbeelden en overstraling tegenkomen. Bij nachtopnames waarin straatverlichting voorkomt, zijn overstraling en nevenbeelden aanwezig, maar het is veel minder storend aanwezig dan bij andere groothoek objectieven op een camera met een volformaat sensor.
Bij het testen gebruiken we alle mogelijk in-camera lenscorrecties en slaan we tegelijkertijd een RAW bestand op dat we buiten Photoshop en Lightroom om analyseren zonder lenscorrecties toe te passen. De kleurverschuiving (LACA: laterale chromatische aberratie) is zelfs in de uiterste hoeken van de ongecorrigeerde RAW bestanden te verwaarlozen als je de Zeiss Batis 25mm als een 35mm lens op een camera met een APS-C sensor gebruikt.

Ook longitudinale chromatische aberratie / kleurbokeh (“LOCA”), die alleen voorkomt bij lichtsterke lenzen, is soms herkenbaar aan groene randen in de achtergrondonscherpte of paarse randen in de voorgrondonscherpte. Toch is ook LOCA, eigenlijk alleen zichtbaar bij f/2, beperkt gebleven. LOCA kan je in Photoshop of Lightroom corrigeren, maar niet automatisch, zoals LACA.
De met Imatest gemeten vervorming bedroeg zowel voor het RAW als het jpg bestand 0,45% en op hele korte afstanden iets meer. Dat is een hoeveelheid waar je in de praktijk geen last van hebt. Voor architectuur- of reproductie fotografie kan je indien nodig.

Bokeh

Zeiss Batis & Sony A7R II @ f/2, 1/15 sec (handheld), 10.000 ISO (crop)

De Zeiss Batis heeft een mooie bokeh, waarbij je op een camera met een APS-C sensor in de hoeken geen kattenoog bokeh zoals we die in onze vorige test op een volformaat sensor tegenkwamen tegenkomt.

Conclusie Zeiss Batis 25mm f/2 met Sony A7R II (APS-C mode)

Voordelen

• Zeiss lens met AF
• AF is stil, snel en trefzeker
• Extreem hoge beeldkwaliteit van hoek tot hoek
• Prachtige bouwkwaliteit
• Lichte, compacte en lichtsterke full frame groothoek lens
• Heerlijk handmatig scherpstellen
• 2 stops winst met Sony in body OSS
• Unieke OLED met scherpstelafstand en scherptediepte

Nadelen

• Klein puntje als bevestigingsmarkering
• Gladde scherpstelring
• Prijs in overeenstemming met de optische en bouwkwaliteit

Zeiss Batis 25mm: take your photopgraphy to the next level

De Zeiss Batis, met een catalogusprijs van meer dan duizend euro, is niet goedkoop. Dat is geen reden om deze lens niet te kopen. Dit is – mede dankzij de Sony A7R II-een van de beste lenzen die we hebben beoordeeld bij 24 mm. De beeldkwaliteit is hoog, prachtig zelfs.
De keuze voor een Distagon ontwerp heeft daadwerkelijk geleid tot zeer goede prestaties in de hoeken.
Handmatige scherpstelling verloopt soepel en kan, dankzij een innovatieve aandrijving die ik nog niet eerder tegengekomen, ofwel snel of langzaam en uiterst nauwkeurig.

Nieuw is de OLED display op de lens, dat zowel de scherpstelafstand als de scherptediepte aangeeft. Ik ben niet verrast door de zichtbare lichtafval bij volle opening. Dat zien we meestal bij een groothoek lens op een camera met een full-frame sensor.

De Zeiss Batis biedt niet alleen bouw- en beeldkwaliteit, maar ook veel fotografie plezier voor uw geld. Bouw en beeldkwaliteit zijn fantastisch. Het is ook echt een mooie lens om naar te kijken en een genot om te werken.