Olympus heeft een serie PRO objectieven met een hoge lichtsterkte uitgebracht voor de OM-D camera’s met Micro Four Thirds sensor. Het zijn de M.Zuiko Digital ED 17mm f/1.2 PRO, de M.Zuiko Digital ED 25mm f/1.2 PRO en de M.Zuiko Digital ED 45mm f/1.2 PRO. De objectieven zijn lichtsterk en buitengewoon scherp. Maar het meest opvallende kenmerk van de objectieven is wat Olympus ‘feathered bokeh’ noemt. Dit moet zorgen voor prachtige onscherpte. Wat is bokeh, wat is feathered bokeh en hoe bijzonder is het bokeh van deze Olympus objectieven?
Klik op de lens voor specificaties, prijzen en testresultaten.
Het idee dat je alleen met full frame mooi (en veel) bokeh kan krijgen is een mythe. Het kan met Micro Four Thirds ook. Als je de juiste lenzen hebt, natuurlijk. Kijk maar naar de foto hierboven, met een 17mm (!) f/1.2 groothoek van Olympus
Wat is bokeh?
Bokeh is een Japans woord voor de kwaliteit van de onscherpte van objectieven. En als fotograaf is het een woord dat je ongetwijfeld wel een keer bent tegengekomen. Omdat bokeh staat voor de kwaliteit van de onscherpte, heb je goede en minder goede bokeh. Bij goede bokeh zijn onscherpe partijen mooi zacht, zonder hard randje langs de onscherpte. Ook zie je bij goede bokeh geen storende scherpe lijntjes of cirkels in de onscherpte en heb je een mooi, gelijdelijk verloop van het scherpe onderwerp naar de onscherpte in de voorgrond en de achtergrond. Bij minder fraaie bokeh is de onscherpte in de achtergrond onrustig, met soms herkenbare dubbelbeelden of scherpe lijntjes in onscherpe gedeeltes. Eigenlijk vermindert alles dat afleidt in de achtergrond de kwaliteit van de bokeh.
Hoe krijg je goede bokeh?
De kwaliteit van de bokeh is afhankelijk van een aantal factoren. Een algemeen maar niet helemaal juist idee is dat bokeh vooral afhangt van de brandpuntsafstand en de lichtsterkte van het objectief en de grootte van de sensor. Ook wordt vaak gedacht dat meer diafragmalamellen zorgt voor betere bokeh. Het is wel zo dat de hoeveelheid scherptediepte kleiner wordt als de sensor groter is, het brandpunt langer en de lichtsterkte hoger. Je krijgt dus inderdaad minder scherptediepte met een lichtsterke f/1.4 85mm telelens op full frame dan met een f/1.7 25mm standaardlens op Micro Four Thirds. Olympus lijkt met de kleinere Micro Four Thirds sensor dus in het nadeel ten opzichte van camera’s met grotere sensoren. Deels doen ze daar iets aan door de 12mm, 25mm en 45mm PRO-objectieven een hoge lichtsterkte te geven. Gelukkig zegt de hoeveelheid scherptediepte iets, maar niet alles over de kwaliteit van de bokeh. Het lensontwerp de nauwkeurigheid waarmee de objectieven in elkaar zijn gezet, zijn veel belangrijker. Het lensontwerp bepaalt in hoge mate het karakter van een objectief en dus ook hoe goed of slecht het bokeh is. Olympus heeft al bij het ontwerpen van de f/1.2 PRO-objectieven rekening gehouden met de kwaliteit van de bokeh. En samen met de hoge lichtsterkte zorgt dat dus voor een hele mooie achtergrondonscherpte. Zelfs op Micro Four Thirds sensoren.
Feathered bokeh
Olympus onderscheidt drie soorten bokeh: feathered, ring en solid bokeh. De drie soorten worden bepaald door het optisch ontwerp. Bij solid bokeh is de onscherpte egaal en worden onscherpe onderwerpen vertaald naar onscherpe cirkels. Bij ring bokeh verloopt de onscherpte, van iets zachter in het midden naar iets harder aan de randen. Je krijgt hierdoor cirkels met een scherpe rand. In extreme vorm krijg je een bokeh dat weleens wordt aangeduid als zeepbellen bokeh. Het kan een bijzonder effect geven. Maar zowel solid als ring bokeh zorgen vaak voor een wat onrustige onscherpte in de achtergrond. Bij feathered bokeh verloopt de onscherpte ook, net als bij ring-bokeh. Alleen is het centrum iets scherper en wordt de hoeveelheid onscherpte naar de randen groter. De bokeh is hierdoor zachter terwijl onderwerpen in de achtergrond tegelijkertijd iets herkenbaarder blijven. Voor wie wil zien hoe dit optisch werkt, geeft onderstaande foto geeft een idee van de verschillen:
Je ziet hierop dat feathered bokeh het tegenovergestelde doet van ring bokeh. De manier waarop de onscherpte verloopt, veranderd echter als het onscherpe object zich voor in plaats van achter het onderwerp bevindt. Bij de Olympus M.Zuiko Digital ED PRO objectieven zal je dus ringvormige bokeh krijgen wanneer onscherpe gedeeltes in de foto voor het onderwerp staan. En omgekeerd krijg je bij lenzen met duidelijke ringvormige bokeh in de achtergrond een feathered bokeh in de voorgrond. Omdat je vrijwel altijd iets achter je onderwerp zult hebben en niet altijd iets ervoor, heeft de feathered bokeh van de Olympus objectieven duidelijk de voorkeur.
Werkt het?
Hoe mooi de theorie is, je wilt natuurlijk altijd dat iets ook echt in de praktijk werkt. En die vraag kunnen we met een volmondig ja beantwoorden. De M.Zuiko Digital ED 45mm f/1.2 PRO heeft het langste brandpunt en hierdoor de minste scherptediepte. Hierdoor zie je meer bokeh en ook duidelijk het effect van feathered bokeh. Maar zelfs met de M.Zuiko Digital ED 17mm f/1.2 PRO kan je nog duidelijk een mooie onscherpte in de achtergrond krijgen. Op volle opening zijn bokehballen in het centrum goed rond, met een klein verloop naar de zijkant. De onscherpte is heel organisch. Objecten in de achtergrond blijven herkenbaar, maar zijn wel duidelijk veel zachter dan een scherp onderwerp in de voorgrond. Hierdoor kan je echt een driedimensionaal gevoel creëren. Maak je portretten met de M.Zuiko Digital ED 45mm f/1.2 PRO, dan krijg je op volle opening net voldoende scherptediepte om iemands gezicht van het puntje van zijn neus tot net aan de oren scherp te krijgen en daarna loopt de scherpte fraai weg.
Feathered Bokeh in de Olympus objectieven zorgt voor een fraaiere achtergrondscherpte.
Feathered Bokeh is dus iets dat echt een verschil maakt op de Olympus M.Zuiko Digital ED PRO objectieven. Met deze drie lenzen kunnen fotografen die werken met het Micro Four Thirds systeem een look in de foto’s krijgen waarvan veel fotografen denken dat het alleen met full frame camera’s kan.
